پرسش :

وظیفه ما در برابر شبهات چیست؟


پاسخ :
برخى معتقدند انسان در هر سن و معلوماتى که باشد بى هیچ قید و شرطى مى تواند به هر سخنى گوش فرادهد. اینان به آیه شریفه «فَبَشِّرْ عِبَادِ * الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ اَحْسَنَهُ»(1)؛ تمسک می کنند. در صورتى که آیه شریفه در مورد اندیشمندان و صاحبنظرانى است که قدرت و توان تشخیص ‍ «قول احسن» را دارند نه اینکه هر کسى در هر سن و سال و سطحى از معلومات می تواند این چنین باشد. چنان که در ادامه آیه شریفه مى فرماید: «اُولئِکَ الَّذِینَ هَداهُمُ اللهُ وَ اُولئِکَ هُمْ اُولُوا الْاَلْبَابِ»(2)؛ (آنان کسانى اند که خدا هدایتشان کرده و آنان خردمندان و صاحبان مغز و عقل اند).

بنابراین تا وقتى که انسان اعتقادهایش را از منابع موثق و معتبر محکم نکرده و قدرت پاسخگویى به شبهات را ندارد، نباید در این وادى قدم بگذارد. انسان باید زمان شناس باشد، براى حال و آینده اش برنامه ریزى کند؛ نه اینکه بنشیند و هنگامى که با شبهات بنیان کَن و تبلیغات مسموم روبه رو شد به فکر چاره بیفتد بلکه مانند واکسنى که براى پیشگیرى امراض به کودکان تزریق مى کنند ما نیز با طرح شبهات و جواب آنها به طور فشرده اطلاع داشته باشیم تا هنگام مواجه با مخالفان، خود را نباخته و توان جواب گویى را داشته باشیم.

امام صادق(علیه السلام) فرمود: «اَلْعَالِمُ بِزَمَانِهِ لَا تَهْجُمُ عَلَیْهِ اللَّوَابِسُ»(3)؛ (کسى که زمان شناس است شبهات بر او هجوم نخواهد آورد).

آری امام على(علیه السلام) صحیح فرمود که: «مَنْ عَرَفَ الْاَیَّامَ لَمْ یَغْفُلْ عَنِ الْاِسْتِعْدَادِ»(4)؛ (هر کسى که روزگار خود را شناخته و زمان شناس باشد از آمادگى غافل نخواهد شد).

پی‌نوشت‌ها:
(1). سوره زمر، آیه 17 و 18.
(2). همان، آیه 18.
(3). الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، محقق / مصحح غفارى على اکبر و آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیة، تهران‏، چاپ چهارم، 1407 ق‏، ج 1، ص27، کتاب العقل و الجهل، ح 29؛ تحف العقول‏، ابن شعبه حرانى، حسن بن على‏، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر، جامعه مدرسین‏، قم‏، چاپ دوم، ‏1404 / 1363 ق‏، ص 356، (و من حکمه ع)؛ بحار الأنوار، مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏، محقق / مصحح جمعى از محققان‏، دار إحیاء التراث العربی‏، بیروت‏، چاپ دوم، 1403 ق‏، ج 75، ص 269، باب 23 (مواعظ الصادق جعفر بن محمد ع و وصایاه و حکمه)، ح 109.
(4). الکافی، همان، ج 8‏، ص 23، ح 4، (خطبة لأمیر المؤمنین ع و هی خطبة الوسیلة)؛ الأمالی (للصدوق)، ابن بابویه، محمد بن على‏، کتابچى‏، تهران، ‏چاپ ششم‏، 1376 ش، ص 322، ح 8، (المجلس الثانی و الخمسون)؛ التوحید (للصدوق)، ابن بابویه، محمد بن على‏، محقق / مصحح حسینى، هاشم‏، جامعه مدرسین‏، ایران؛ قم‏، چاپ اول‏، 1398 ق‏، ص 74، ح 27، باب 2 (التوحید و نفی التشبیه)؛ تحف العقول‏، همان‏، ص 98، (خطبته المعروفة بالوسیلة)؛ بحار الأنوار، همان، ج 74، ص287، باب 14 (خطبه صلوات الله علیه المعروفة)، ح 1.

منبع: موعود شناسی و پاسخ به شبهات، علی اصغر رضوانی، انتشارات مسجد مقدس جمکران، قم، چاپ هفتم، 1390، ص 14.